Główną zasadą mediacji jest zasada dobrowolności, przejawiająca się m. in. w dobrowolności wszczęcia tego postępowania,wyboru osoby mediatora, kontynuowania negocjacji, możliwości przerwania mediacji w dowolnym momencie, jak również sposobu zakończenia mediacji.
Mediacja jest fakultatywna, co oznacza, że nie jest koniecznie jej przeprowadzenie, by zostało wszczęte postępowanie sądowe.
Mediację prowadzi się przed wszczęciem postępowania sądowego (na podstawie umowy o mediację) albo w toku sprawy sądowej (na podstawie postanowienia sądu kierującego strony do mediacji).
Mediacja jest poufnym procesem, co oznacza, że mediator, strony i inne osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym są obowiązane zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedziały się w związku z prowadzeniem mediacji, przy czym Strony mogą zwolnić mediatora i inne osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym z tego obowiązku.
Ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez sąd, ma moc prawną ugody zawartej przed sądem. Co istotne, podjęcie mediacji nie wiąże się z obowiązkiem zawarcia ugody i w przypadku braku porozumienia, strony mogą dochodzić roszczeń na drodze sądowej.
W razie braku dobrowolnego wykonania zatwierdzonej przez sąd ugody, podlega ona wykonaniu w drodze egzekucji sądowej, o ile zawiera w swojej treści obowiązek dokładnie określonego zachowania się (świadczenia).